Ηρώον Καστανιάς 4ον

 

Στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης Καστανιάς στήθηκε το μνημείο των φονευθέντων Καστανιωτών από τους Ναζί. Στις 26 Οκτωβρίου του 1943, έγινε το ολοκαύτωμα της Καστανιάς καθώς οι Ναζί έκαψαν όλο το χωριό και εκτέλεσαν 72 Πατριώτες!

Το μνημείο αναγέρθηκε από την κοινότητα Καστανιάς το 1993.

Πρόκειται για μια λιθόκτιστη στήλη με επεξεργασμένες πέτρες, σχήματος ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου η οποία καταλήγει στην κορυφή της σε μια απόληξη σχήματος κόλουρης πυραμίδας πάνω στην οποία υπάρχει ένας μαρμάρινος ολόγλυφος κόρυμβος (πήλινος αμφορέας) με αναμμένη φλόγα, που θυμίζει τον αρχαίο ελληνικό μύθο του Προμηθέα και της κλοπής της ιερής φωτιάς από τον Δία, με την οποία οι άνθρωποι, λαμβάνοντάς την ως δώρο και ύψιστη ευεργεσία, μπόρεσαν να ελέγξουν την Φύση και να δημιουργήσουν Πολιτισμό. Είναι το σύμβολο της γνώσης, της λογικής καθώς και της ανθρώπινης εφευρετικότητας.

Η στήλη είναι τοποθετημένη πάνω σε ένα επίσης λιθόκτιστο τετράγωνο βάθρο δύο επιπέδων.

Στην πρόσοψη της στήλης και στις δύο πλάγιες όψεις υπάρχουν εντοιχισμένες μαρμάρινες πλάκες, πάνω στις οποίες αναγράφονται τα ονόματα των πεσόντων.

Στην πρόσοψη της στήλης αναγράφονται εγχάρακτα τα εξής:

«ΘΥΜΑΤΑ ΕΘΝΗΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ 1941-1944 ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΑΝΙΑ

1.      ΑΓΓΕΛΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ

2.      ΑΒΡΑΜΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

3.      ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ

4.      ΒΕΛΕΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

5.      ΓΚΕΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

6.      ΓΚΕΣΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

7.      ΓΚΟΤΣΗ ΑΓΛΑΪΑ

8.      ΓΚΟΥΤΡΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

9.      ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ

10.  ΖΑΧΟΥ ΜΑΡΙΑ

11.  ΖΗΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

12.  ΖΙΩΖΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

13.  ΚΟΦΦΑΣ ΑΛΕΚΟΣ

14.  ΚΟΦΦΑ ΒΙΡΓΙΝΙΑ

15.  ΚΟΦΦΑ ΦΑΝΗ

16.  ΚΟΦΦΑ ΑΘΗΝΑ

17.  ΚΩΤΣΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

18.  ΚΟΣΜΑΚΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ».

Στην δεξιά πλευρά αναγράφονται τα εξής:

19.  ΛΙΑΣΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

20.  ΛΙΑΣΚΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ

21.  ΛΙΑΣΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

22.  ΛΙΑΣΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

23.  ΜΑΝΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ

24.  ΜΑΝΑΚΟΥ ΚΑΤΙΝΑ

25.  ΜΑΝΑΚΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

26.  ΜΑΝΑΚΟΥ ΣΟΦΙΑ

27.  ΜΑΝΑΚΟΣ ΑΛΕΚΟΣ

28.  ΜΑΝΑΚΟΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ

29.  ΜΟΥΡΑΤΗ ΕΥΑΓΓΕΛΗ

30.  ΝΤΑΒΑΝΤΖΙΚΟΣ ΑΛΕΚΟΣ

31.  ΝΤΑΦΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

32.  ΝΤΑΦΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

33.  ΝΤΑΦΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ

34.  ΝΤΑΒΑΝΤΖΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

35.  ΝΤΟΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

36.  ΝΙΚΟΘΩΔΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ».

Στην αριστερή πλευρά αναγράφονται τα εξής:

37.  ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ ΕΝΕΝΗ

38.  ΠΕΡΔΙΚΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

39.  ΠΑΤΑΒΑΛΗΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ

40.  ΠΟΡΦΥΡΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ

41.  ΠΛΕΞΙΔΑ ΦΑΝΗ

42.  ΠΛΕΞΙΔΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ

43.  ΠΟΥΛΙΟΣ ΑΛΚΗΣ

44.  ΡΟΥΣΤΑΝΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ

45.  ΣΑΛΤΑΠΙΔΑ ΣΜΑΡΑΓΔΑ

46.  ΤΑΜΠΑ ΜΑΡΙΑ

47.  ΤΖΙΜΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

48.  ΤΖΙΜΑ ΑΓΛΑΪΑ

49.  ΤΡΥΠΑ ΑΣΠΑΣΙΑ

50.  ΤΙΚΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ

51.  ΤΣΟΥΓΚΟΥ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ

52.  ΦΑΜΙΣΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ

53.  ΦΑΜΙΣΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ».

Το ιστορικό:

«Το Φθινόπωρο του 1943 έγινε η μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση των Γερμανών στην Πίνδο που είχε την κωδικοί ονομασία “Πάνθηρας” και στόχευε πρωτίστως στην ανάκτηση του ελέγχου επί της κεντρικής οδού Τρικάλων-Ιωαννίνων και Άρτας-Ιωαννίνων τις οποίες ήλεγχαν οι αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ αντίστοιχα μετά την Ιταλική συνθηκολόγηση του Σεπτεμβρίου.

Περί τα μέσα του Οκτώβρη του ’43, άρχισαν οι πρώτες συγκεντρώσεις, των Γερμανικών τμημάτων προς τη Δυτικά Θεσσαλία, αλλά και στις περιοχές γύρω από το Μέτσοβο και την Άρτα. Ταυτόχρονα, ξεκίνησαν και οι πρώτες επιθετικές ενέργειες προς τις περιοχές Καστανιά – Καλαμπάκα, Χαλίκι – Ασπροπόταμος και Άρτα – Ιωάννινα, έχοντας ως σκοπό τον αφανισμό των αντάρτικων ομάδων.

Στις 18ης Οκτωβρίου του 1943, ημέρα Δευτέρα, η «Ανατολική Ομάδα Μάχης» με τεθωρακισμένα οχήματα, φορτηγά αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες κατευθύνονταν από τα Τρίκαλα προς την Καλαμπάκα. Μετά από ολιγόωρη μάχη, η Καλαμπάκα κατελήφθη και, αφού λεηλατήθηκε, δόθηκε η εντολή για την πυρπόληση της. Κάηκαν περίπου 120 σπίτια και ένα μεγάλο τμήμα της πόλης μετατράπηκε σε ερείπια. Οι κάτοικοι της κυνηγημένοι, την εγκαταλείπουν.

Το απόγευμα της 19ης Οκτωβρίου το 2ο τάγμα των γερμανών κατευθύνεται προς την Καστανιά, διανυκτερεύοντας στα χάνια της περιοχής. Τις κινήσεις των γερμανικών τμημάτων συνόδευε ένα δικινητήριο αεροπλάνο τύπου «Στόρκ», το οποίο από μικρό ύψος βομβάρδιζε με μικρής ισχύος βόμβες,χωριά και τοποθεσίες, ώστε να προκαλέσει τον πανικό μεταξύ των ντόπιων πληθυσμών, πυροβολώντας ταυτόχρονα κάθε ύποπτη κίνηση.

Η είδηση του ερχομού των Γερμανών διαδόθηκε αστραπιαία στην Καστανιά, οι κάτοικοι της οποίας πανικόβλητοι άρχισαν να την εγκαταλείπουν. Το πρωινό της 20ης Οκτωβρίου φθάνουν πρώτοι οι Γερμανοί μοτοσικλετιστές στο χωριό, το βρίσκουν εγκαταλελειμμένο από τους κατοίκους του, οι οποίοι βρήκαν καταφύγια στα δασωμένα μέρη της περιοχής. Στις 08.30 π.μ έφτασε στο χωριό και η κύρια δύναμη των Γερμανών. Αμέσως εγκαταστάθηκαν στα σπίτια του χωριού και περιμετρικά εγκατέστησαν φυλάκια.

Εντύπωση προκάλεσε ο μεγάλος αριθμός των νεκρών. Οι απώλειες πιθανότατα Προκλήθηκαν από τον βομβαρδισμό του γερμανικού πυροβολικού που προηγήθηκε πριν την τελική προώθηση των κατακτητών στην Καστανιά.

Την Πέμπτη 21η του μηνός αρχίζει η λεηλασία του χωριού. Ανακαλύπτουν τότε την ύπαρξη στρατηγείου του ΕΛΑΣ, γεγονός το οποίο για τους κατακτητές καθιστούσε τους Καστανιώτες συνεργάτες των ανταρτών.

Την Παρασκευή 22 του Οκτώβρη, πολλοί Καστανιώτες μη έχοντας στο δάσος ούτε τα στοιχειώδη εφόδια τόλμησαν και έστειλαν στο χωριό γυναικόπαιδα για να εφοδιαστούν με τρόφιμα και σκεπάσματα.

Οι Γερμανοί τους άφησαν ανενόχλητους να μεταφέρουν τις προμήθειες τους αποβλέποντας στον εντοπισμό των κρησφύγετων.

Το Σάββατο 23 του Οκτώβρη Όλα τα γυναικόπαιδα που βρέθηκαν στο χωριό, περίπου 155 κάτοικοι, φυλακίστηκαν στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Στους έγκλειστους μοιράστηκαν αριθμοί με « σειρά προτεραιότητας » για εκτέλεση σε περίπτωση επίθεσης από αντάρτες.

Την Κυριακή 24 του Οκτώβρη, οι κρυμμένοι στο δάσος Καστανιώτες, βρέθηκαν περικυκλωμένοι από τους Γερμανούς, οι οποίοι χωρίς δισταγμό άρχισαν να πυροβολούν, αδιακρίτως. Ο απολογισμός εκείνης της ημέρας ήταν 46 νεκροί από τον άμαχο πληθυσμό.

Την Δευτέρα 25 Οκτωβρίου συνεχίσθηκε η καταστροφή του χωριού. Εν τω μεταξύ οι Γερμανοί συνέχισαν να μεταφέρουν στην Καλαμπάκα μεγάλες ποσότητες από λάφυρα, (κυρίως τιμαλφή).

Την Τρίτη 26 Οκτωβρίου ανήμερα του Αγίου Δημητρίου η Καστανιά παραδόθηκε στις Φλόγες. Πυρπολήθηκαν 194 σπίτια και 266 αχυρώνες, τα καταστήματα και το σχολείο του χωριού. Εκτός από τις υποδομές του χωριού καταστράφηκε και σπάνιο λαογραφικό υλικό 400 ετών, από την εποχή του Διονυσίου Πύρρου. Διασώθηκε μόνο η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου (του 18ου αιώνα) και το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, που είναι τα κύρια εκκλησιαστικά μνημεία του χωριού».